شمایل امیرالمؤمنین و حسنین
دوره قاجار
ابعاد: ۲۹ در ۱۹
متن اثر: آیت الکرسی و تذهیب طلا
پیروان ادیان الهی در طول قرن‌ها با شمایل‌نگاری، به تصویر کردن چهره‌ای روحانی و متعلق به عالم قدس می‌پرداختند تا در یک جامعه دینی به اشاعه معنویت بپردازند. تاریخ شمایل‌نگاری مذهبی در ادیان گوناگون فراز و نشیب‌های زیادی داشته و بار‌ها در مقاطع مختلف با تحریم مواجه بوده است. در دین اسلام نیز به دلیل سابقه دیرینه اعراب در بت‌پرستی، منع شمایل‌نگاری از ابتدا در اسلام وجود داشت.
با این وجود، یکی از مهمترین عوامل تأثیر گذار بر هنر ایران، ارتباط نزدیک بین هنر و مذهب است که در فرهنگ و تمدن شیعی جایگاهی فراتر از آنچه در ظاهر دیده می شود، دارد. شمایل نگاری یکی از مهمترین شیوه های تصویرگری در ایران است که برخاسته از اعتقادات و باورهای مذهبی است که نشان دهنده ارتباط عمیق میان هنر و مذهب است. حضرت علی (ع) به عنوان قهرمانی مسلمان یکی از رایج ترین و مهمترین مضامین این شمایل نگاری هاست.
شمایل‌نگاری در دوره اسلامی از زمان آل بویه رونق یافت و نمونه‌هایی از آن در کتاب‌های دینی قابل مشاهده است. این روند در دوره قاجار به اوج خود رسید و تعداد زیادی از شمایل ائمه اطهار به تصویر کشیده شد که برای نصب در اماکن مذهبی مانند امامزاده‌ها، حسینیه‌ها و منازل مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
در میان مضامین مختلف شمایل‌نگاری بیشترین توجه به چهره امام علی (ع) صورت گرفته است و علاقه ایرانیان به امام اول شیعیان باعث شد تا تصاویر متعددی از چهره‌ایشان ثبت شود. شمایل حضرت علی (ع) در دیوارنگاره‌های مختلف دوره قاجار از جمله نقاشی روی گچ، نقاشی پشت شیشه و نقاشی روی کاشی نیز دیده می‌شود.
اگرچه امروزه شمایل‌نگاری رونق چندانی ندارد و جزء هنر‌های فراموش شده ایرانی محسوب می‌شود، اما همچنان در آثار عده‌ای از هنرمندان به شکل‌های مختلف و با بیان موضوعاتی مانند جنگ‌های صدر اسلام یا ضربت خوردن امام علی (ع) تصاویری از امام اول شیعیان دیده می‌شود.
منابع:
مقاله شمایل نگاری حضرت علی (ع) در دیوارنگاره های دوره قاجار، لاله آهنی لاله آهنی، دومین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی - 1394
https://www.honaronline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D8%AC%D8%B3%D9%85%DB%8C-4/172036-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
